Fotograaf: Natascha Gordeau 
Zo heb ik onderzoek gedaan naar vluchtelingen die door de Waterlandse steden en dorpen waren opgevangen ten tijde van het Rampjaar 1672. De Republiek der Verenigde Nederlanden werd toen van alle kanten aangevallen door Frankrijk en zijn bondgenoten. De hoofdrolspelers – de gebroeders De Witt, Michiel de Ruyter, Lodewijk XIV en Willem III – kent u ongetwijfeld. Minder bekend is, dat er toen een vluchtelingenstroom op gang kwam vanuit het door de vijanden veroverd gebied naar het gewest Holland. Dat lag namelijk veilig achter de Hollandse Waterlinie. Oorlogsvluchtelingen zijn dus van alle tijden.
Ik wilde deze rampjaarvluchtelingen een stem geven. Zou er in de oude Waterlandse archieven iets over hen te vinden zijn? Ik heb heel wat uren doorgebracht met het doorspitten van doop-, trouw- en begraafboeken, resolutieboeken, kasboeken, rekeningen en notariële akten. Soms waren er dagen dat ik geen enkel spoor van vluchtelingen in de bronnen vond. Ik voelde mij net een goudzoeker tijdens de Gold Rush: geduldig ploeterend in de hoop die ene goudklomp in zijn zeefje te vinden. Mijn speurwerk werd gelukkig ruimschoots beloond, ik zou heel wat eurekamomenten beleven!
Net als Indiana Jones verkende ik een onbekende wereld. Zo ontdekte ik dat de stad Monnickendam ten tijde van het Rampjaar honderden vluchtelingen had opgevangen. Zij waren afkomstig uit plaatsen als Nijkerk, Bunschoten en Putten. Ik kreeg ook een eurekagevoel toen ik in een bron las dat een vluchteling in het dorp Broek in Waterland een steunpakket ontving om te kunnen overleven. Dit pakket bestond onder andere uit turf, brood, karnemelk en zelfs een bed! Verder kwam ik tot de ontdekking dat er in het dorp Durgerdam collectes werden gehouden voor de vluchtelingen. Zij konden dus op barmhartigheid van de dorpsbewoners rekenen.
Het Rampjaar was dus voor de Waterlandse steden en dorpen allerminst een ver-van-mijn-bed-show. Zij werden door de vluchtelingenstromen geconfronteerd met de oorlog die in andere delen van de Republiek werd gevoerd. Met mijn onderzoek heb ik het grote landelijke verhaal van het Rampjaar kunnen aanvullen. Binnenkort duik ik weer de archieven in. Er zijn namelijk nog vele onbekende schatten die erom vragen om ontdekt te worden!
Loek Zoon
Historicus Waterlands Archief