Je staat er niet bij stil, maar het is heel bijzonder hoe de cassette en later de cd ons leven hebben beïnvloed. Voorheen was muziek nooit zo makkelijk binnen handbereik en was je afhankelijk van wat de radio draaide, maar met de cassette en de in 1979 op de markt gebrachte Walkman kon je voortaan je eigen muziek draaien waar je maar wilde.
Die ongekende innovatie bleef niet beperkt tot muziek en audioapparaten. De tweede helft van de twintigste eeuw werd gekenmerkt door baanbrekende uitvindingen en innovaties die grote invloed hadden op ons dagelijks leven. Denk bijvoorbeeld aan hoe de televisie binnen tien jaar veranderde van een exclusief luxeproduct in een vast onderdeel van ieders woonkamer. De hele wereld was ineens vanuit je luie stoel toegankelijk. Nog geen tien jaar later was die oude tv al de deur uit en stond er een nieuwe kleurenbeeldbuis in de woonkamer.
Philips
Philips was een bedrijf dat centraal stond bij veel van deze innovaties. Natuurlijk was dit Eindhovense bedrijf groot geworden met het maken van lampen, maar Philips was ook lange tijd de onbetwiste hofleverancier van consumentenelektronica voor de doorsnee Nederlander. Ferrie Aalders was meer dan dertig jaar werkzaam bij verschillende Philips-onderdelen. Hij heeft dat innoveren van Philips als geen ander van dichtbij meegemaakt. In het Philips Museum houdt hij daarover nu regelmatig presentaties. 'Innoveren zit niet alleen in de producten, maar ook in de bedrijfsvoering, in de manier van werken': advies dat Philips belichaamde.
Ferries carrièrepad volgde op een bepaalde manier dit innovatieproces in de twintigste eeuw. 'De eerste vijf jaar van mijn carrière heb ik in research gewerkt.' Daar begint innovatie natuurlijk, bij dat onderzoek. Wat Philips zo succesvol maakte volgens Ferrie, was dat onderzoekers de vrijheid kregen om zelf projecten te verzinnen. Toen hij zijn idee pitchte voor een nieuwe aanpak voor de ontwikkeling van elektronenkanonnen in beeldbuizen (een investering van een kwart miljoen gulden aan computerapparatuur en werk voor zeven programmeurs gedurende twee jaar), gaf de directie groen licht. 'Je kon daarna gewoon je gang gaan.'
In 1990 stapte Ferrie over naar de productontwikkeling, de volgende stap in het proces. Wetenschappelijke kennis moest immers wel tot werkzame producten omgevormd worden. Soms kwamen er heel succesvolle producten uit die ontwikkeling, bijvoorbeeld de breedbeeldtelevisie, maar niet alle projecten waren even succesvol. De cd-i, de beoogde opvolger van de cd, brak nooit door omdat deze al snel door de mogelijkheden van spelcomputers en het internet werd ingehaald.
Concurrentie
Philips was zeker niet de enige speler in de consumentenelektronica. Bedrijven zoals Sony en LG maakten in de tweede helft van de twintigste eeuw ook baanbrekende producten zoals de Walkman en de PlayStation. Voor Philips betekende innoveren zowel concurreren als samenwerken met deze bedrijven. Aan de ene kant wilden beide fabrikanten elkaar aftroeven door meer en betere producten te verkopen, maar aan de andere kant moest er wel worden samengewerkt aan industriestandaarden. Voor zoiets simpels als hoeveel rotaties per minuut een cd maakt moesten al afspraken gemaakt worden, anders kon er sowieso niets op de markt worden gebracht. Met Sony werd samengewerkt voor de cd-standaard, aan de dvd werkten vijfentwintig partijen mee en aan de blu-ray zelfs meer dan vijftig. Dat deze verschillende bedrijven heel andere opvattingen hadden over innovatie blijkt wel uit de joint venture van Philips en LG op het gebied van beeldbuizen van begin 2001 waaraan Ferrie meewerkte. Philips had veel aandacht besteed aan het digitaliseren van het ontwerpproces. 'LG deed alles nog op papier, in het Koreaans.'
Achterhaald
Na al deze stappen in het innovatieproces, moest een product ook nog in de markt worden gezet. Als die laatste stap dan ook doorlopen was, kon het product eindelijk verschijnen. En als die innovatie óók goed doorbrak, ging dat op ongekende schaal. Ook Ferries ontwerptechniek bleek een succes. 'Ik wist dat er op de hele wereld meer dan vijfhonderdmiljoen beeldbuizen stonden die met mijn techniek ontwikkeld waren.' Nu, nog geen dertig jaar later, is dat aantal ingestort. De beeldbuis wordt tegenwoordig vrijwel niet meer gemaakt. Deze is ingehaald door de flatscreen, die qua beeldkwaliteit weer door het OLED-scherm is gepasseerd. Zo haalt de innovatie een bestaand product steeds weer in en komt er telkens een nieuw product op de keukentafel. Toch is beter, sneller, sterker en goedkoper niet per se wat we altijd zoeken. Zo’n oude cassette of cd blijft toch een bepaalde charme houden, als we de dikke laag stof eraf blazen.
Door Johrin Visser, masterstudent Geschiedenis & Actualiteit aan de Radboud Universiteit.