De waardering voor het ambacht is aan allerlei krachten onderhevig en is door de eeuwen heen veranderd. Altijd al bepaalde de culturele dynamiek, de handel, de economie maar ook de sociale omstandigheden de ontwikkelingen en de maatschappelijke waardering voor de ambachten. Aan het eind van de zeventiende eeuw waren de gilden van de verschillende vakmensen op het hoogtepunt van hun macht en aanzien in Nederland. In alle steden van Europa hebben de gildes op dat moment een stevige positie in het centrum van de macht.
De gilden bezetten voor een lang tijd een voorname plek in de stad, op sociaal en economisch gebied. Tot aan het begin van de twintigste eeuw was een ambacht nog steeds een respectabele manier om in je levensonderhoud te voorzien. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw werd daar echter toch echt anders over geoordeeld. De waardering voor het ambacht, het maken, was in honderd jaar tijd volledig gekanteld.
Het maken gebeurde de afgelopen decennia, eigenlijk al vanaf de Tweede Wereldoorlog, voornamelijk in fabrieken. Alle mogelijke bewerkingen werden gemechaniseerd, maken werd assembleren. Ambachtsmensen werkten niet meer aan een eigen of af product maar voerden opeenvolgende simpele handelingen uit of bedienden de machines die hun ambachtelijke vaardigheden in verhoogd tempo en veelal in versimpelde vorm uitvoerden.
Ambachten ontstaan omdat er vraag is naar specifieke kwaliteiten en uitdrukkingsmogelijkheden van een cultuur. Denk aan de kathedralen bouwers die voor eeuwen door heel Europa trokken, van bouwlocatie naar bouwlocatie. Zij brachten de kennis over het bouwen mee maar leerden onderwijl ook lokale materialen bewerken en bouwden aldus ook steeds hun kennis uit. Er worden geen kathedralen meer gebouwd, toch is de ambachtelijke kennis om dat te doen niet helemaal verdwenen. De ambachten zijn veranderd, getransformeerd, ze hebben zich aangepast aan de vraag en de mogelijkheden. Metselaars, steenhouwers, beeldhouwers, timmermannen, schilders en glazeniers, ze zijn er allemaal nog. Maar van rondtrekkende handwerklieden zijn de beroepsgroepen getransformeerd naar bedrijven met een vaste standplaats.
Anno 2021 zit onze maatschappij weer volop in een transitie, was voorheen mechaniseren het credo, nu proberen we alle mogelijke processen te digitaliseren. Onze maatschappij heeft zich onder invloed van deze ontwikkeling van een maakeconomie naar een slimme dienstenmaatschappij getransformeerd. Maken werd assembleren en het assembleren werd vervolgens een vorm van dienstverlening.
Gelukkig roept deze gestage ontwikkeling ook een tegenbeweging op. Deels omdat de maatschappij voor een enorme opgave staat om het leven duurzamer te gaan inrichten, en dan vooral ook duurzamer te gaan produceren. En deels omdat we het contact kwijt dreigen te raken. Het contact met onze omgeving, het landschap dat ons omringt, de materialen en producten die daar uit voortkomen, we kennen de oorsprong vaak niet meer. En dat roept een gevoel van gemis en weemoed op.
Het zijn juist de ambachten die onze relatie met het verleden zichtbaar maken in hun producten. Het heden bestaat uit een bestendige relatie met het verleden, onze blik op het verleden verandert door nieuwe kennis, inzichten en nieuwe technische mogelijkheden. Die dynamische relatie met het verleden, die je moet blijven herzien, is nu juist toekomst scheppend.
In de uitoefening van een ambacht sta je altijd op de schouders van voorouders. Zij kijken over je schouder mee. Dit zorgt voor een gevoel van verwantschap en borgt de relatie tussen het heden en het verleden, en dat is wat de producten van ambachtsmensen ons schenken. Bovendien laten ze zien en ervaren dat je zelf kan leren iets te maken, of iets aan te passen naar jouw zin. Op dat vlak zijn de ambachten voor de jonge generatie een nog onontdekte schatkamer voor innovatie en inspiratie.
