De dienstplicht bestaat al sinds 1811. In die tijd was Nederland nog onderdeel van het Franse keizerrijk van Napoleon Bonaparte. Napoleon voerde de dienstplicht in voor jongens van rond de 18 jaar omdat hij een groot leger nodig had. Een loting bepaalde wie er in dienst moest. Toen Nederland een Koninkrijk werd onder koning Willem I is de dienstplicht gebleven.
Al vanaf het begin van de dienstplicht, zijn er altijd dienstplichtigen geweest die probeerden om eronderuit te komen. Tot 1898 kon je bijvoorbeeld nog iemand inhuren als vervanger, waardoor rijke mensen niet in dienst hoefden. Later kon je ook dienstplicht weigeren op basis van ernstige gewetensbezwaren, zoals het afwijzen van geweld of religieuze principes. Je moet dan wel vervangende dienstplicht doen, in bijvoorbeeld de zorg. Ook kon je een vrijstelling krijgen op andere gronden, zoals in bepaalde gezinssituaties, als je homoseksueel was of op medische gronden.
Veel mannen kregen geen vrijstelling en probeerden van alles om onder de dienstplicht uit te komen. Sommigen probeerden bij de huisarts een briefje te krijgen met medische afkeuring. Anderen gingen zich gestoord gedragen bij de keuring, in de hoop afgekeurd te worden met S5: psychisch instabiel.
Kritiek op de dienstplicht is er ook altijd geweest. Toen er met het einde van de Koude Oorlog in 1989 geen directe oorlogsdreiging meer was, is de dienstplicht in Nederland opgeschort. Wat hield de dienstplicht in en waarom is hij opgeschort? Dat ontdek je in deze serie van NPO Kennis, met bijzondere beelden en verhalen van vroeger en nu. Meer weten over de dienstplicht? Bekijk Geef acht! de special van Andere Tijden.
