Platonische liefde in Symposion
Het begrip platonische liefde is ontleend aan Plato, de beroemde Griekse wijsgeer. Plato verstond onder dit fenomeen echter iets anders dan wij tegenwoordig doen. Plato schreef hierover in de dialoog Symposion, vermoedelijk tot stand gekomen rond 385 v.Chr. In Symposion stelde de filosoof dat ‘echte liefde’ alleen kon bestaan tussen gelijke mensen. Gelijken waren zij die over gelijke rechten beschikten, of konden beschikken, en een vergelijkbare status hadden.
In het oude Athene waren vrouwen ondergeschikt aan de man, dus was echte liefde tussen man en vrouw, aldus Plato, feitelijk onmogelijk. Gelijken waren in zijn ogen alleen personen van hetzelfde geslacht, mannen welteverstaan. Mannen konden een innige vriendschappelijke verhouding hebben, zo stelde Plato, maar hij stond zeker geen homoseksuele verhouding voor. De ‘platonische liefde’ bestond uit een rationeel wederzijds begrip van de schoonheid en het hogere in het leven.
De platonische liefde was de hoogste trap die een mens op liefdesgebied kon bereiken, hoger dan de lichamelijke liefde: het in elk mens aangeboren verlangen naar schoonheid, waarheid en uiteindelijk goddelijkheid. Deze trap was maar voor heel weinig mensen weggelegd. Specifiek wellicht alleen voor toegewijde filosofen, omdat zij zich als een van de weinige aardbewoners intensief in deze materie verdiepten.
Wanneer men tegenwoordig spreekt over een ‘platonische verhouding’ of ‘platonische liefde’, wordt daar iets anders onder verstaan dan wat Plato er oorspronkelijk mee bedoelde. In onze tijd is een ‘platonische relatie’ een liefdesverhouding, zonder dat er seksualiteit bij om de hoek komt kijken.
Platonische liefde of verstandshuwelijk?
Na Plato haalde de neoplatonische Renaissance-filosoof Marsilio Ficino (1433-1499) diens theorie over de amor platonicus, de platonische liefde, weer uit de kast. Ficino’s relaas hierover, te vinden in het boek De amore (Over de liefde), zorgde ervoor dat het idee van platonische liefde opgenomen werd in de christelijke filosofie.
Een ‘platonische relatie’ wordt in de (christelijke) levensfilosofie dus beschouwd als een liefdesverhouding zonder seksualiteit. Maar zo’n relatie is niet hetzelfde als een ‘verstandshuwelijk’. Een verstandshuwelijk is een huwelijk – of in overdrachtelijk zin: een samenwerking tussen twee partijen –, waarbij het doorgaans om het eigen gewin gaat. Bijvoorbeeld twee bedrijven laten fuseren tot één bedrijf, ook al lopen de bedrijfsculturen uiteen. Bij een verstandshuwelijk is de kans dat het uitloopt op een liefdesrelatie overigens beslist niet uitgesloten…
Door Enne Koops
Historiek
Dit verhaal is afkomstig van het online platform Historiek,
tevens partner van de Maand van de Geschiedenis. Kijk voor meer verhalen over Geluk op Historiek.