In de middeleeuwen hebben steden vaak geen riolering of wc’s. Poepen en plassen doe je gewoon in de natuur, op straat of in een emmer, die vaak in het water of op straat wordt leeggegooid. Maar dat gaat natuurlijk enorm stinken en de water wordt er niet schoner op. Stadsbesturen willen het water in de stad enigszins schoon houden, bijvoorbeeld voor het wassen, drinken en het brouwen van bier. Daarom komen er aan het einde van de middeleeuwen beerputten (‘beer’ betekent ‘poep’). Dit zijn grote putten die worden ingegraven in kelders en tuinen, waarin de ontlasting kan worden weggegooid. Maar de aanleg is duur en ook het legen van de putten kost veel geld.
De slechte economie zorgt ervoor dat het aantal beerputten in de achttiende eeuw afneemt. De alternatieven zijn niet altijd even hygiënisch. Poep en plas worden bijvoorbeeld direct afgevoerd in de gracht. De grachten van verschillende Nederlandse steden zijn nog lang een open riool, ook al is dat meestal verboden. In de tijd van de industrialisatie komt ook nog eens het fabrieksafval in de grachten terecht. Het resultaat: stinkende, walmende grachten die middenin grote, drukke stadswijken staan.
De Goudsbloemgracht in Amsterdam (ca. 1850). Collectie: Stadsarchief Amsterdam/Willem Hekking, jr.
Het gebrek aan hygiëne en schoon drinkwater zorgt voor veel uitbraken van besmettelijke ziektes. Vooral in onze hoofdstad, die dan sowieso al als erg vies bekendstaat, gaat het een aantal keer flink mis. Uiteindelijk leiden drie grote uitbraken van cholera in de negentiende eeuw in Amsterdam tot het besef dat er iets moet gebeuren. De meest stinkende grachten worden gedempt en er wordt gewerkt aan een duurzamere oplossing: een rioleringssysteem.
In deze longread van NPO Kennis ontdek je meer over de geschiedenis van de riolering en de ‘hygiëne-revolutie’.
