In het opvangkamp America in de Peel is vandaag de eerste groep vluchtelingen aangekomen, bestaande uit Hongaren en Grieken (1955).
Beeld: Nationaal Archief / Fotocollectie Anefo.
Al eeuwenlang komen er vluchtelingen naar Nederland. Lange tijd zijn er weinig regels over de opvang. Of en hoe iemand wordt opgevangen, is dus maar de vraag. Die beslissingen worden gemaakt op basis van de economische, culturele en politieke belangen.
Massaal op de vlucht
Een van de grootste vluchtelingenstromen die Nederland ooit gekend heeft, ontstaat tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Eén miljoen Belgen vluchten naar ons land. Ze verblijven vooral bij mensen thuis, maar ook in speciale Vluchtoorden. Dat waren een soort ‘Belgische dorpen’ compleet met slaapzalen, eetzalen, kerken, scholen, sportverenigingen en zelfs een kindercrèche of postkantoor.
Belgische oorlogsvluchtelingen in Nederland worden opgevangen aan de Sumatrakade in Amsterdam (1914).
Beeld: Stadsarchief Amsterdam / Bernard F. Eilers (1878-1951).
Eerst krijgen de Belgische vluchtelingen een warm onthaal. Ze ontvangen geld van de overheid en mensen zamelen spullen en geld voor ze in. Maar na een tijdje nemen de klachten toe, bijvoorbeeld over de hoge kosten en ongepast gedrag. Zo’n 90% van de Belgen keert al snel weer terug naar huis.
In de jaren 30 komen vooral Joodse vluchtelingen deze kant op. Tienduizenden Joden verlaten Duitsland. Maar in veel landen, waaronder Nederland, zijn ze niet bepaald welkom. Terwijl de vervolgingen in nazi-Duitsland heftiger worden, gooit Nederland de grenzen verder dicht.
Het Vluchtelingenverdrag
Na de Tweede Wereldoorlog worden de rechten van vluchtelingen officieel vastgelegd in het Vluchtelingenverdrag van de VN. Daarin staat bijvoorbeeld wanneer iemand officieel vluchteling is en dat landen dan verplicht asiel moeten verlenen. Mede daardoor komen ook steeds meer mensen van buiten Europa deze kant op, soms zelfs op uitnodiging. Zoals de duizenden Vietnamese bootvluchtelingen die in de jaren 70 naar Nederland komen. Vluchtelingenorganisaties schieten als paddenstoelen uit de grond.
Vietnamese bootvluchtelingen in een keuken in Harlingen (1979).
Beeld: Nationaal Archief / Fotocollectie Anefo.
Maar het grote aantal vluchtelingen leidt tot lange wachttijden en overvolle opvanglocaties. Asielzoekerscentra (azc’s) ontstaan als noodoplossing, al raken die ook snel verstopt. Uiteindelijk worden azc’s de nieuwe norm. In de jaren 2000 wordt het vluchtelingenbeleid steeds strenger, door toenemende angst voor alle ‘vreemdelingen’. Er wordt zelfs gesproken over Fort Europa.
Meer weten?
Het afgelopen jaar zijn er vooral veel Oekraïense vluchtelingen naar Nederland gekomen. Tienduizenden Oekraïners vluchten deze kant op om te ontsnappen aan de oorlog met Rusland. Maar welke vluchtelingen zijn de afgelopen jaren nog meer naar Nederland gekomen? En waarom zijn zij hierheen gevlucht? Dat lees en bekijk je in deze serie van NPO Kennis en Net in Nederland.
