Het is een populair gezelschapsspel onder historici: vaststellen wanneer de Koude Oorlog is begonnen. Radicalen, zoals de Duitse historicus Ernst Nolte, opperen 1787, het jaar dat de Verenigde Staten ontstonden. Ook 1917, het geboortejaar van de Sovjet-Unie, is weleens genoemd. Meer traditionele dateringen zijn maart 1947 – de afkondiging van de Truman-doctrine – of juni 1947, de presentatie van de Marshallhulp. Anderen houden het op voorjaar 1948, vanwege de Sovjetblokkade van Berlijn.
Maar wie de geschiedenis van de Koude Oorlog laat beginnen in 1947 of ’48 gaat voorbij aan het feit dat al in 1945 de eerste schermutselingen tussen Oost en West plaatsvonden. Duitsland was niet het enige, maar wel het belangrijkste slagveld. In bijvoorbeeld de Griekse burgeroorlog kon nog een compromis worden gevonden: de Sovjets lieten Griekenland over aan de Britten. Maar in Duitsland liep de Koude Oorlog al vanaf 8 mei 1945 uit de hand.
In een brief concludeerde de Duitse politicus Konrad Adenauer al op 31 oktober 1945 dat de deling van Europa – en daarmee van Duitsland – een feit was: ‘Rußland hat in Händen: die östliche Hälfte Deutschlands, Polen, den Balkan. Damit is die Trennung in Osteuropa, das russische Gebiet, und Westeuropa eine Tatsache. Der nicht von Rußland besetzten Teiles Deutschland ist ein integrierender Teil Westeuropas.’
De Koude Oorlog begon in de Sowjetische Besatzungszone oftewel de SBZ, waar de eerste conflicten ontstonden. In de loop van 1945-’46 tekenden zich al de contouren af van de latere DDR en de Bondsrepubliek. In feite was de deling van Duitsland al vanaf het voorjaar van 1946 onvermijdelijk. En het was de paradoxale en eigengereide Duitslandpolitiek van Stalin die dit proces in beweging zette.
Lees het hele artikel op de website van Historisch Nieuwsblad.
Afbeelding: Conferentie van Jalta, februari 1945 (The National Archives).