Artikel

Dé vrouw uit de Oudheid bestaat niet

Rijksmuseum van Oudheden, Leiden, 6 oktober 2019

Je hoeft maar naar Iran of zelfs de VS te kijken om te zien dat verworven vrouwenrechten niet vanzelfsprekend of blijvend zijn. Wat kan de rol van vrouwen in de Oudheid ons vertellen over het nu? Tijdens een rondleiding in het Rijksmuseum van Oudheden komen we er meer over te weten.

Tekst: Flor Linckens
Foto: Rachelle Stoffels

De rondleiding is volledig volgeboekt en een bezoeker vertelt enthousiast: “Het leuke is, je kijkt echt anders door zo’n rondleiding, je ziet dingen waar je anders aan voorbij zou lopen.” Ook Suzanne is erg nieuwsgierig, ze is in 2001 afgestudeerd op het onderwerp. Twee jonge scholieren, Coco en Rosa, schrijven driftig mee. Ze zijn bezig met hun profielwerkstuk over vrouwen in de Oudheid. Coco: “we zijn geïnteresseerd in de overlap met feminisme en het nu”.

Rondleider Lucas Knitel weet je echt mee te nemen en legt zelfs een link naar Game of Thrones als hij een situatie in het oude Egypte beschrijft waarbij een vrouw de feitelijke politieke macht bezit. Lucas: “Het leukste vond ik toch de liefdesuitingen die ik tegen kwam. Zo wist ik niet van de Egyptische liefdesliederen die overgeleverd zijn. In een bar in een huizenblok van de stad Pompeii is een ruzie in graffiti terug te lezen van mannen, die achter dezelfde (tot slaaf gemaakte?) serveerster aanzitten. En in de tekst op één van onze asurnen vertelt een echtgenoot dat hij vele jaren met zijn vrouw samenleefde, zonder ook maar één ruzie. Maar is dat nou een echte liefdesuiting, of laat hij zien dat zijn vrouw gehoorzaam aan hem is?”

De belangrijkste les is dat we niet kunnen spreken van dé vrouw in de Oudheid. De geschiedenis is vaak gebaseerd is op de levens van de elite en waar Egyptische vrouwen een baan mochten hebben, mochten erven en mochten scheiden – zonder dat dat sociale zelfmoord was – hadden Griekse vrouwen vooral een decoratieve functie. Een  bezoeker merkt op: “ik ben blij dat ik nu leef!”. Lucas: “We slaan de Grieken vaak hoog aan, als filosofen en democraten, maar de rol en positie van vrouwen in de Griekse wereld is niet zo florissant als je op basis van die reputatie zou verwachten.”

Lucas:  “We  weten  helaas  lang  niet  alles  over  het  enorme  spectrum  aan  ervaringen die  vrouwen  in  de  oudheid  hebben  doorgemaakt;  het  bronnenmateriaal  is  vaak beperkt. Toch kunnen we op basis van archeologie en geschreven bronnen wel een aantal  feitelijke  uitspraken  doen.  En  dan  blijkt  interessant  genoeg  dat  het  leven  van sommige vrouwen die meer dan 2500 jaar geleden leefden misschien wel vrijer was dan   het   leven   van   de   gemiddelde   Nederlandse   vrouw   250   jaar   geleden.   De geschiedenis   van   de   sociale   vrijheid   en   rechtspositie   van   de   vrouw   is   geen ononderbroken  stijgende  lijn,  maar  een  complexe  en  plaatsgebonden  geschiedenis met pieken en dalen.

Het is een belangrijke conclusie: feministische vooruitgang en het vasthouden van verworven vrijheden en rechten is allesbehalve vanzelfsprekend. Suzanne is gerustgesteld, de rondleiding komt helemaal overeen met dat wat zij over het onderwerp weet. Coco en Rosa sprinten na afloop enthousiast richting de rondleider: ze lijken vooral méér vragen te hebben. Deze ‘woke’ Generatie-Z’ers (geboren rond de millenniumwisseling) worden volwassen in een tijd waarin feminisme hoog op de agenda staat, een geruststellende gedachte.

Bekijk alle foto’s in hoge resolutie hier

Weten wat Galeriereporter nog meer tipt? Kijk dan hier.

Media