Artikel

Tegen het feminisme uit 'modezucht'

Door: Inge de Wilde/IsGeschiedenis

Catharina Anna Maria de Savornin Lohman behoort tot de meest opvallende feministes van de periode rond 1900. Zelf zou ze het met deze kwalificatie maar gedeeltelijk eens zijn geweest. Zij was weliswaar graag opvallend, maar had een ambivalente relatie tot de vrouwenbeweging. Ze was zeer onafhankelijk en voorzag als schrijfster en journaliste in haar levensonderhoud. Tegelijk vond zij dat een vrouw alleen gelukkig kon worden door zich geheel op te offeren aan een man, het liefst in een huwelijk, maar desnoods ook in de vrije liefde.

Afbeelding: Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis

Alle rechten voorbehouden

Anna de Savornin Lohman werd in 1868 geboren in Assen in een voorname en welgestelde familie. Haar ouders kwamen beiden uit Groningen. Haar moeder was jonkvrouwe Florentina Johanna Alberda van Ekenstein, haar vader, de jurist jonkheer Maurits Adriaan de Savornin Lohman, was officier van justitie en werd in 1884 advocaat-generaal bij de Hoge Raad, reden voor het gezin naar Den Haag te verhuizen. Haar oom was de anti-revolutionaire staatsman A.F. de Savornin Lohman. In Anna’s jeugd leek alles zich te ontwikkelen zoals voor een meisje van haar stand verwacht mocht worden: ze ging naar een meisjesschool en leerde zich elegant kleden en bewegen.

Haar leven nam echter een radicale wending toen haar vader in 1889 tot gouverneur van Suriname werd benoemd. Enkele maanden na aankomst overleed Anna’s moeder met het gevolg dat zijzelf als negentienjarige de rol van first lady op zich moest nemen. Deze rol lag haar niet erg. Tot overmaat van ramp raakte haar vader – een man met een star karakter – in een aantal conflicten verzeild die leidden tot een volksoproer. Hij was niet langer te handhaven en werd (eervol) ontslagen. Berooid kwamen hij en Anna in 1891 terug naar Europa, waar zij enige tijd in vrij povere omstandigheden woonden in een pension in Berlijn. Hun gefortuneerde familie in Nederland liet hen aan hun lot over en Anna werd gedwongen een baan als lerares op een schooltje in Schotland aan te nemen Ze was toen 24 jaar.

Deze ervaringen moeten Anna de Savornin Lohman hebben vervreemd van haar familie en vooral van hun strenge orthodox- protestantisme. Ze keerde zich af van christenen die de naastenliefde proclaimeerden, maar zich in het dagelijks leven daar niet naar gedroegen. Haar schrijverscarrière begon in Batavia, waar haar vader voor een Duitse firma naartoe was gezonden. Haar eerste roman, Miserere, verscheen in 1895, ze werd medewerkster aan het Soerabaiaasch Handelsblad en later verzorgde zij enige tijd de rubriek toneel en letteren van De Telegraaf.

Lees het hele verhaal op IsGeschiedenis.