Zij/Hij in immaterieel erfgoed

Selectie Maand van de Geschiedenis 2019

Onderdeel van: Thema 2019: Zij/Hij

In veel vormen van immaterieel erfgoed is er traditioneel een scheiding tussen taken voor mannen en taken voor vrouwen. Neem het Paasvuur in Espelo. De bulten worden, bijna vanzelfsprekend voor iedereen, gemaakt door mannen. Als de stapel af is, worden er letters in gehangen die het woord ‘Espelo’ vormen. Deze letters worden, ook weer bijna vanzelfsprekend, gemaakt door dames, die papieren roosjes vouwen die verwerkt worden tot de letters. Het zijn taken die traditioneel worden toegedicht aan vrouwen, aan traditionele vrouwenrollen zelfs. Iets minder traditioneel lijkt het dat Espelo ook jaarlijks een Paasvuur Vrouwendag organiseert. De meiden gaan dan de hei op om hout voor de vuren te verzamelen. Op de facebookpagina van het Paasvuur Espelo wordt het gepresenteerd als een voorbeeld van girl power: ’Who runs the world? Juist, girls!’

In veel vormen van immaterieel erfgoed zijn de vrouwen in opmars. Shanty zingen was vanouds een mannending maar tegenwoordig zijn al de eerste viswijvenkoren gesignaleerd. Vergelijkbaar is dat in het katholieke zuiden Prins Carnaval tot voor kort altijd een man was. In Heerlen mag het sinds 2005 ook een vrouw zijn. Opvallend is dat sindsdien de helft van de prinsen vrouw is geweest.
Sommige tradities blijven vasthouden aan de traditionele rolverdeling. Voor sommige tradities lijkt dit vanzelfsprekend. Rijden in dameszadel in de Vondelcarrousel is toch echt iets voor dames. Net zoals het bovenstemzingen in Genemuiden toch echt alleen door mannen gedaan kan worden. Daar staat tegenover dat bijvoorbeeld Staphorster stipwerk traditioneel echt iets voor vrouwen was en nu niet meer. Bij het Driekoningen zingen in Brabant zijn meisjes tegenwoordig net zo welkom als jongens om de rol van koning te spelen. Een traditioneel mannenambacht als de Fijndistillatie van genever en likeur, bij de Firma Van Wees in Amsterdam, wordt tegenwoordig gedaan door een vrouw, die haar kennis overdracht aan haar twee dochters.
Vaak zijn er praktische redenen om de traditie open te stellen, bijvoorbeeld omdat er geen mannelijke opvolgers meer zijn. Je moet toch wat als je je traditie wilt voortzetten! Maar dat girlpower ook bij immaterieel erfgoed oprukt is onmiskenbaar. Zij zorgen voor behoud van de traditie!

De Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland vloeit voor uit de Nederlandse ondertekening van het UNESCO-verdrag inzake bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed. Een van de verplichtingen die uit de conventie voortvloeit is dat Nederland het immaterieel erfgoed binnen de eigen landsgrenzen zichtbaar maakt via een of meerdere inventarissen. Deze inventaris wordt gecoördineerd door het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland

De leukste geschiedenistips

De mooiste artikelen, winacties, uittips en meer over geschiedenis in je mailbox ontvangen?