deBuren vroeg achttien jonge schrijvers uit Vlaanderen en Nederland om eeuwenoude artefacten uit de tentoonstelling 80 jaar oorlog in het Rijksmuseum een stem te geven.
Dirk Crabeth, Filips II in gebed, detail van het glasraam De inwijding van de tempel en het laatste avondmaal/ Portret van Philips II, detail van glas nr. 7, 1559, collectie Sint-Janskerk te Gouda
Een glasraam bestaat uit aan elkaar gelijmde scherven. Chaos wordt tot orde geschapen. Wat ik als kunst zag toen ik acht jaar oud was. Een landschapschilderij. Een bronzen beeld van de perfecte mens. Een glasraam van Philips de Tweede in gebed. De geschiedenis die zich voor me ontvouwde, vereeuwigd, een stukje werkelijkheid gevangen. Dacht ik. Van al die schreeuwerige kunst begreep ik niets. Verf die over het doek krast, beelden die in elkaar storten, het maakte lawaai maar het raakte niet. Het moest of mooi zijn of echt en al het andere vertelde niets. Omdat ik niet luisterde. Ik begreep niet waarom de kunstenaar soms jarenlang gewerkt had om zijn kunst uiteindelijk zonder duidelijke betekenis achter te laten. Geef het een titel. Geef het een vorm. Geef het een doel. Het is tenslotte je kind.
Het was onaf. Dacht ik. Tot ik besefte dat een werk zonder betekenis alles kan betekenen. Dat zelfs een statisch kunstwerk van een koning in gebed meer betekent. Dat een koning zijn God dient en niet zijn volk bijvoorbeeld, dat de geschiedenis wordt geschreven door de macht en dat de macht ook de kunst dicteert op de vingers tikt, over schouders meekijkt. Of dat de geschiedenis bestaat uit losse scherven en gekleurd glas van verschillende tinten en als je er één beeld van wilt maken, de geschiedenis tegenspartelt, je nog altijd ziet waar de scherven in elkaar over zijn gelopen en elkaar raken. Een beetje temperatuur, wat druk en alles barst. Orde is slechts bij elkaar geraapte chaos.
Het betekent dat hoe graag we de geschiedenis ook willen vangen, alles uiteindelijk betekenis mist omdat de werkelijkheid niet te vangen is. Zij valt niet te ontwarren. Begin er niet aan. Zoveel verhalen die in elkaar overlopen of in elkaar haken – perfect – maar die soms ook stukken van elkaar afbijten, botsen, vernietigen, zich vermenigvuldigen. Er zitten draden tussen, soms zo dun dat ze ieder moment kunnen knappen maar ze knappen niet, want eenmaal het draad gespannen is, is er ook geen weg terug. Omdat alle verhalen binnen de tijd worden verteld en de tijd vooruit snelt, alles wat niet gebeurd is, is niet gebeurd. Maar alle dingen die half gebeurd zijn, een kwart, een beetje, die dingen blijven. Voor altijd. En als ze verdwijnen, dan ontbreken ze. Het is niet dat ze er gisteren waren en vandaag niet meer. En zelfs als ze uit elkaar barsten en in scherven op de grond liggen, zijn ze er nog steeds.
Elke nieuwe dag draagt oude dagen mee.
Aya Sabi, © Marianne Hommersom
Aya Sabi (1995) woont in Vlaanderen en studeert Biomedische Wetenschappen in Maastricht. Ze blogt tweewekelijks voor deredactie.be, is columnist voor NTGent Magazine en geniet al een stevige live-reputatie. Ze debuteerde in 2017 met de verhalenbundel Verkruimeld Land (Atlas Contact). Ze schrijft aan haar tweede roman die zal verschijnen bij Das Mag.