Geschiedenis Festival in Philharmonie Haarlem

Door: Phebe Kloos, Ellen Snoep en Jan wevers

Al om 10.15 uur ’s ochtends nemen wij plaats in de zachte rode bankjes van de Grote Zaal. Op een gigapodium onder glinsterende kroonluchters staat meesterverteller Herman Pleij. Als essayist van de Maand van de Geschiedenis zit hij diep in het Geluks-thema en dat weet hij op bevlogen wijze over te brengen. Met speciale aandacht voor geluk en lust in de Middeleeuwen. Want hoewel het lichaam in de Middeleeuwen werd gezien als smerig omhulsel van de ziel, was het allemaal ooit begonnen met een perfecte schepping in het paradijs. Pleij stelt ons de vraag; ‘Als voortplanten slechts een taak is, waarom heeft God het dan zo leuk gemaakt?’ We zijn wakker.

Herman Pleij over genot in de Middeleeuwen: 'Als voortplanten slechts een taak is, waarom heeft God het dan zo leuk gemaakt?' #GF2017 pic.twitter.com/7PJPhIWHKb

— HistorischNieuwsblad (@HistorischNwsbl) 7 oktober 2017

Tegelijkertijd worden in de kleine zaal de genomineerden van de Libris Geschiedenis Prijs geïnterviewd. De prijs wordt uitgereikt aan het beste geschiedenisboek van het jaar. Dit jaar maken Martin Bossenbroek (Fout in de Koude Oorlog), Craig Harline (Jacobs vlucht), Ewoud Kieft (Het verboden boek), Luc Panhuysen (Oranje tegen de Zonnekoning) en Carolijn Visser (Selma) kans op deze felbegeerde prijs. Martin Sommer, jurylid en Volkskrant-redacteur voelt de genomineerden één voor één aan de tand. En dat doet hij lekker direct. 

Zo vraagt hij aan Kieft of het boek Mein kampf wel beschikbaar moet zijn. ‘Absoluut,’ is het antwoord. Kieft licht toe: ‘Zo’n boek moet ontsloten worden en in context geplaatst. Het is dé bron van nationaal socialisme als ideologie. Juist omdat het gevaarlijk is, moet je er kennis van nemen.’ De winnaar van de Libris Geschiedenis Prijs wordt eind deze maand tijdens de live-uitzending van OVT op zondag 29 oktober bekendgemaakt.

De boeken zijn een makkelijk bruggetje naar de foyer waar een boekenstand is opgetuigd. Libris Boekhandel Blokker biedt hier een breed scala aan geschiedenisboeken aan die mooi aansluiten bij de dag. Uiteraard liggen hier het essay en de genomineerde titels, maar ook het oeuvre van Cynthia McLeod en Homo Deus van Yuval Noah Hariri. Bij de signeertafel kan je een krabbel laten zetten in je verse aankoop, iets wat gretig wordt gedaan: er worden paaltjes bij gezet om de rij goed te  begeleiden. Wijzelf gaan naar huis met Het Grote Geschiedenis Doeboek.

Datura verzorgt in de foyer een muzikale omlijsting van middeleeuwse dansmuziek en theatergroep Aluin toon een amuse met twee passages uit de stukken 1600 Slag bij Nieuwpoort en 1609 Staakt het vuren die eind dit jaar in het theater te zien zijn.

Dansgroep Les Précieuses Ridicules leert festivalbezoekers een dans uit de tijd van Jane Austen en nadat we ons in de historische photobooth als zeventiende-eeuwer op de foto hebben laten zetten, lopen we naar de Van Warmerdamzaal voor een interview met Cynthia McLeod, onder meer bekend van haar debuut Hoe duur was de suiker.

'Het zijn de leerlingen die me hebben aangemoedigd te gaan schrijven.'Cynthia McLeod over haar aanloop naar 'Hoe duur was de suiker' #GF2017

— MaandvdGeschiedenis (@MaandvdGesch) 7 oktober 2017

John Jansen van Galen opent het interview met ´Hoe zal ik u noemen?’ ‘Cynthia,’ is haar reactie, ‘want zo heet ik.’ De zaal klapt, ‘Toe maar, ik heb nog niks gezegd!’ is met fonkelende ogen haar reactie. Het toont direct een inkijk in haar karakter: nuchter en open. Op een heel toegankelijke manier vertelt ze over de oorsprong van haar moedertaal  in Suriname - het Nederlands - en deelt ze met ons een persoonlijke anekdote over sociale uitsluiting. ‘Ik stond in de rij voor de supermarkt en werd op mijn rug getikt. “Mevrouw weet u wel dat dit de rij is voor tien artikelen?,” zei de vrouw achter me, waarop ze wees naar het bordje boven de kassa. De vrouw achter haar bemoeide zich ermee. “Ach, ze mag best bij ons in de rij blijven… misschien kan mevrouw niet lezen.” ‘Ik had zo’n medelijden met haar,’ aldus McLeod, ‘dat haar wereld zo klein was dat ze bij een zwarte direct denkt dat ik niet kan lezen.’ McLeod zegt dankbaar te zijn voor het Nationaal monument slavernijverleden, ‘maar het beste monument zou zijn als het onderwerp slavernij een geïntegreerd item wordt in de geschiedenisboeken.’ Te horen aan het flinke applaus in de zaal krijgt deze stelling veel bijval.

'Het beste #slavernij monument is integratie in de geschiedenisboeken,' Cynthia #McLeod Applaus in de zaal! #GF2017

— MaandvdGeschiedenis (@MaandvdGesch) 7 oktober 2017

Voordat onze jonge reporter aan de slag gaat, piepen we nog even de Van Beinumzaal binnen voor een interview met historicus Felix Klos en Volkskrant-correspondent voor Groot-Brittannië Patrick van IJzendoorn over Winston Churchill. Volgens Klos moeten we deze geliefde premier als enige echte vader van Europa beschouwen. Uiteraard wordt het gesprek al gauw in verband gebracht met de Brexit. Voorstanders, waaronder de schrijver van Churchills biografie, beweren dat Churchill voor de Brexit zou zijn geweest, terwijl zijn kleinzoon zegt dat hij absoluut ‘nee’ zou hebben gestemd. Zo komt al gauw de relatie tussen geschiedenis en actualiteit aan bod en het risico van gepolitiseerd gebruik van geschiedenis . IJzendoorn; ‘Iedereen haalt dingen uit de geschiedenis die hem goed uitkomen.’ Klos besluit pessimistisch te zijn over de toekomst van Engeland en vraagt zich hardop af of zijn vrienden in Engeland nog dezelfde rechten hebben als waar ze mee geboren zijn.

Felix #Klos: 'Over de toekomst van Engeland ben ik pessimistisch. Houden mijn vrienden dezelfde rechten waarmee ze zijn geboren?' #GF2017

— MaandvdGeschiedenis (@MaandvdGesch) 7 oktober 2017

Kinderprogramma
Om 15.30 uur start het kinderprogramma met een kindercollege over de vraag ‘waarom zijn Griekse beelden vaak bloot?’ Junior Reporter Jan Wevers: ‘Het was heel leerzaam. Hij (Lucas Knitel, Rijksmuseum voor Oudheden, red.) vertelde heel veel en liet er plaatjes bij zien. Ik wist eigenlijk nog niet veel over het onderwerp maar ik vond het heel goed gekozen. Nu weet ik dat Griekse beelden vaak bloot zijn omdat het goden waren of sporters of rijke mensen die er mooi uitzagen. Want de Grieken dachten dat mooie mensen ook goede mensen waren. Verder stelde de leraar ook veel vragen. Hij liet ons zelf dus goed nadenken. Het is leuk als je zelf wat mag doen.’ Sommige jonge bezoekers waren goed ingevoerd in de Griekse mythologie. Zo herkenden sommigen moeiteloos Hermes, Zeus en Apollo.

Lucas Knitel over waarom Griekse beelden bloot zijn. #kinderprogramma #gf2017 pic.twitter.com/fPAxreqL59

— MaandvdGeschiedenis (@MaandvdGesch) 7 oktober 2017

Na het kindercollege konden de jonge bezoekers zelf aan de slag met een aantal opdrachten uit het Grote Geschiedenis Doeboek, samengesteld door Jan Auke Brink. Jan: ‘We moesten een appel met een appelboor doorsteken. Daarna schilden we de appel. Toen maakten we er met een mesje een gezicht in. Daarna kreeg je een zak. Daarin gingen vier scheppen soda en twee scheppen suiker. Toen moest je het zakje dichtdoen en heel goed gaan schudden zodat alles door elkaar ging. Toen ging de appel erin en moest je weer vier scheppen soda en twee scheppen suiker erin doen en de appel in het midden van de zak terecht laten komen. Nu ben ik er thuis elke dag naar aan het kijken en het gaat heel goed. De appel wordt langzaam een mummie en hij is al helemaal bruinig en uitgedroogd en hij ziet er best eng uit. Dit onderdeel vond ik het leukste.’

Naast de gemummificeerde appels gingen de kinderen naar huis met een bijna echte Vikinghelm. Meer van dit soort leuke opdrachten voor knutselmiddagen zijn te vinden in het Grote Geschiedenis Doeboek.

Kijk voor meer foto's van deze dag op onze Flickrpagina.